Dziurawce: cenna roślina okrywowa

Nazwa rodzajowa dziurawiec nawiązuje do cechy morfologicznej polegającej na tworzeniu w strukturze liści przeźroczystych gruczołków gromadzących olejki eteryczne. Gruczołki te przepuszczają światło, dlatego liście oglądane pod słońcem wyglądają, jakby były podziurkowane szpilką.

Spośród występujących dziko na terenie Polski dziurawców (8 gatunków rodzimych) powszechnie znany jest dziurawiec zwyczajny (H. perforatum),  wykorzystywany w medycynie i ziołolecznictwie. Wytwarzane z niego środki stosuje się m.in. do łagodzenia objawów depresji, leczenia zaburzeń trawienia oraz bezsenności.

Większość rosnących na świecie dziurawców stanowią gatunki zielne, jedynie część z nich to rośliny o drewniejących pędach – niewielkie krzewy lub półkrzewy, wśród których znajdują się taksony o dekoracyjnych żółtych kwiatach, długo i obficie kwitnące, o sezonowym lub trwałym ulistnieniu, wykorzystywane w ogrodnictwie jako rośliny ozdobne. Gatunki wystarczająco odporne na mróz można stosować w kraju jako ciekawe uzupełnienie asortymentu zieleni miejskiej, parkowej i osiedlowej.

Dziurawiec Kalma (H. kalmianum) ‘Gemo’

To jeden z najlepszych krzewiastych dziurawców polecanych do miasta. Odmiana ‘Gemo’ zasługuje na spopularyzowanie dzięki walorom dekoracyjnym i wysokiej odporności mrozowej (strefa mrozoodporności 5b). Sam gatunek pochodzi z Ameryki Północnej, naturalnie występuje na pograniczu Kanady i USA, na obszarach o klimacie zbliżonym do naszego, gdzie silne mrozy zimą nie są rzadkością.

W naturze osiąga 60-80 cm wysokości, tworzy drobne, lancetowate, zimozielone liście. Złociste kwiaty mają 2-3 cm średnicy, są zbudowane z żółtych, jajowatych płatków otaczających liczne, pomarańczowożółte pylniki (krótsze od płatków). Kwiaty są zebrane po kilka na szczytach gałązek, rozwijają się sukcesywnie od czerwca do września.

Sam gatunek jest rzadko spotykany w handlu, ale szkółki oferują jego cenną, sprawdzoną w uprawie odmianę ‘Gemo’, w produkcji notowaną od 1987 roku. Krzewy tej odmiany charakteryzują się gęstym, kompaktowym pokrojem, przybierają kształt półkulisty, dorastają do 1 m wysokości. Kwiaty tego dziurawca wabią przeróżne owady zapylające – pszczoły, trzmiele i motyle.

Wiosną krzew wymaga przycięcia. Roślina preferuje przepuszczalne gleby ogrodowe, wykazuje wysoką wytrzymałość na suszę, zasolenie gleby i zanieczyszczenie powietrza, nie choruje, nie jest porażana przez szkodniki i nie przemarza. Doskonale nadaje się do sadzenia w grupach lub w zestawieniach z innymi krzewami i bylinami na stanowiskach słonecznych.

Dziurawiec ‘Hidcote’

To odmiana mieszańcowa uzyskana w latach dwudziestych XX wieku w Wielkiej Brytanii ze skrzyżowania H. cyathiflorum i H. calycinum. Krzew dorasta do 1 m wysokości, tworzy proste pędy, półzimozielone liście a od lipca do września duże kwiaty o średnicy 3,5 do 6,5 cm. Żółte płatki są odwrotnie jajowate, pręciki krótkie. Roślina nie zawiązuje owoców. Dobrze rośnie w zachodniej części kraju, choć w ostre zimy i tam może przemarzać.

Dziurawiec ten jest tolerancyjny w stosunku do gleby, nadaje się do sadzenia na ciepłych, słonecznych stanowiskach w ogrodach przydomowych i osiedlowych. Sadzony w grupach może być stosowany jako wyższa roślina okrywowa. Inne podobne, obficie kwitnące dziurawce krzewiaste to m.in. dziurawiec Dummera ‘Peter Dummer’ oraz dziurawiec Hookera.

Dziurawiec kielichowaty (H. calycinum)

Jeden z niższych, rozłożystych dziurawców, rosnący w formie zimozielonego półkrzewu. Dorasta do 20-60 cm wysokości. Pędy ma cienkie, gęsto ulistnione, tworzące zwartą matę okrywającą grunt. Rozrasta się za pomocą podziemnych rozłogów. Liście zimozielone lub półzimozielone, eliptyczne lub wąskojajowate, początkowo jasne, później ciemnozielone.

Kwitnie od lipca do września, tworzy duże, błyszczące, żółte kwiaty średnicy 4-8 cm o licznych i bardzo długich pręcikach. Wabi owady zapylające. W czasie bezśnieżnych, mroźnych zim część nadziemna może przemarzać, jednak po ścięciu roślina dobrze i dosyć szybko się regeneruje.

Dziurawiec ten toleruje gleby suche, stanowiska półcieniste, nadaje się do zadarniania miejsc trudnodostępnych, np. nasypów i skarp, które umacnia podziemnymi rozłogami.

Dziurawiec farbierski (H. androsaemum)

Kulisty lub półkulisty krzew o ozdobnych liściach, kwiatach i owocach. Dorasta do 60 cm wysokości. Pędy ma proste, dosyć cienkie, ale sztywne, rozgałęziające się w górnej części i zwieńczone kwiatostanami. Liście jajowate, osadzone naprzeciwlegle, w naszym klimacie sezonowe. Młode liście są ciemnopurpurowe, starsze ciemnozielone z purpurowym odcieniem.

Kwiaty żółtopomarańczowe, średnicy 2-2,5 cm rozwijają się w lipcu i sierpniu, po przekwitnieniu tworzą się z nich dekoracyjne, owalne owoce (mięsiste torebki) przypominające jagody – barwy ciemnoczerwonej, w miarę dojrzewania ciemniejące aż do czarnych. Gatunek wrażliwy na mróz, ale ponieważ zakwita na jednorocznych przyrostach przemarznięcie pędów, które i tak wiosną trzeba nisko przyciąć, nie ogranicza jego zastosowania w kraju.

Jest odporny na suszę, niewymagający w stosunku do gleby. Nadaje się do sadzenia na stanowiskach ciepłych, słonecznych, w ogrodach przydomowych, osiedlowych i działkowych. Gałązki z owocami wykorzystuje się w bukieciarstwie.

Dziurawiec bezwonny (H. ×inodorum)

To gatunek o wyjątkowo szerokim asortymencie odmian różniących się barwą owoców. Jest uprawiany przede wszystkim w celu pozyskiwania gałązek zwieńczonych wyjątkowo dekoracyjnymi owocami o zróżnicowanej i atrakcyjnej kolorystyce, które wykorzystuje się w kwiaciarstwie jako dodatek do bukietów. Niektóre kultywary można z powodzeniem uprawiać w ogrodach.

Najpopularniejszą odmianą tego dziurawca jest ‘Rheingold’ o złocistych kwiatach i licznych, ceglastoczerwonych owocach. Jest to krzew o półkulistym pokroju, dorasta do około 0,8 m wysokości, tworzy wzniesione, cienkie i dosyć sztywne pędy z siedzącymi, jajowatymi liśćmi, młodymi soczyście zielonymi, po dojrzeniu ciemnozielonymi. W łagodne zimy liście częściowo utrzymują się na gałązkach. Zakwita na przełomie czerwca i lipca. Z kulistych pąków rozwijają się żółte kwiaty, zebrane po kilka w szczytowych, rozgałęziających się kwiatostanach. Po przekwitnieniu zawiązują się duże, czerwonopomarańczowe, błyszczące owoce, po dojrzeniu wiśniowoczerwone. Po dojrzeniu wyschnięte torebki pękają i wysypują nasiona.

Roślina powtarza kwitnienie późnym latem i jesienią. Wówczas na krzewach występują jednocześnie kwiaty oraz dojrzałe, barwne owoce. Dziurawiec ten wymaga stanowisk ciepłych, słonecznych, znosi suszę, jest tolerancyjna w stosunku do gleby. Zimą nadziemna część zwykle mniej lub bardziej przemarza (strefa klimatyczna 6b), ale nie ma to większego znaczenia, bo i tak wymaga niskiego przycięcia na wiosnę. Na wschodzie kraju zalecane jest zabezpieczanie nasad roślin ­– okrywanie na zimę podstawy pędów kopczykami ziemi, podobnie jak robi się to dla róż.

Spośród oferowanych na polskim rynku kultywarów dziurawca bezwonnego o dużych, kolorowych owocach, wyglądających niemal jak porcelanowe warto zwrócić uwagę na serię odmian MAGICAL oraz GEM: MAGICAL BEAUTY (owoce różowe), MAGICAL FLAME, MAGICAL RED, MAGICAL RED FLAME, RED GEM, BLACK GEM (owoce czerwone, koralowe, wiśniowe), MAGICAL SUNSHINE (owoce kremowe, żółte), GREEN GEM (owoce zielone), ORANGE GEM (owoce pomarańczowe), WHITE GEM (owoce białe).

Ten i inne artykuły przeczytasz w e-wydaniu!