Sadźmy drzewa – ale prawidłowo i na lata

Tekst: Małgorzata Martyka, architekt krajobrazu, ekspert drzew. Współpracuje z Instytutem Drzewa, prowadzi pracownię architektury krajobrazu. Kontakt: www.martyka.pl

Zdjęcia: autorka i Adrianna Aszurkiewicz

W obliczu dynamicznie postępującej urbanizacji, bezpowrotnej utraty starodrzewu i coraz bardziej odczuwalnych zmian klimatycznych rola drzew w przestrzeni miejskiej nabiera szczególnego znaczenia. W ciągu ostatniej dekady sadzenie drzew stało się nie tylko estetycznym, ale przede wszystkim strategicznym działaniem.

W środowisku, gdzie przestrzeń jest ograniczona, a warunki rozwoju dla roślinności często dalekie od idealnych, niezbędne jest stosowanie metodycznego podejścia, które pozwoli drzewom osiągnąć pełen ich potencjał. Każde nasadzenie musi być dokładnie przemyślane i zaplanowane w perspektywie wieloletniej.

Pierwszym krokiem w procesie sadzenia jest dokładna analiza lokalizacji pod kątem warunków wzrostu. Fundamentem naszych działań powinno być przygotowanie siedliska nie tylko tak, aby zapewnić żywotność drzewa w pierwszych latach po posadzeniu, ale i w kolejnych fazach cyklu życia, uwzględniając okres dojrzałości i wiek sędziwy. Planując sadzenie, pamiętajmy o przyszłym wzroście i potrzebach drzewa.

Kluczowym aspektem jest uwzględnienie przestrzeni dostępnej dla rozwoju korzeni. W terenie zurbanizowanym, gdzie gęstość zabudowy i presja intensywnej eksploatacji każdego metra kwadratowego jest wysoka, aspekt rozwoju podziemnej części drzewa jest często pomijany. A przecież budowa to najlepszy moment na zaplanowanie nasadzeń i przygotowanie gruntu. Gdy brakuje funduszy, dużo lepiej postawić na właściwe przygotowanie gleby, a sadzenie odłożyć na bardziej sprzyjający moment. W odwrotną stronę nie jest to możliwe.

Optymalna przestrzeń, pozwalająca na rozwój nowych korzeni, będzie różna w zależności od wymagań gatunków oraz fazy rozwoju. Pamiętajmy, że zasięg horyzontalny systemu korzeniowego zawsze przewyższa okap korony drzewa.

(Tab. Minimalna objętość gleby niezbędna dla rozwoju systemu korzeniowego drzewa. Źródło: Sadzenie drzew. Europejski Standard Sadzenia Drzew.)

Istnieje szereg specjalistycznych metod zwiększania przestrzeni potencjalnie dostępnej dla korzeni. W przypadku niedostatecznej objętości gleby warto skorzystać z systemów antykompresyjnych czy gleb strukturalnych, które zwiększają obszar korzenienia i jednocześnie umożliwiają przenoszenie obciążeń z nawierzchni utwardzonych, takich jak chodniki czy miejsca postojowe, na znajdujące się poniżej podłoże.

Analizując teren, nie należy pomijać potencjalnych kolizji z istniejącą bądź planowaną infrastrukturą techniczną. Zarówno z uwagi na ograniczenia prawne związane z zapewnieniem stref ochronnych wzdłuż sieci, jak i potencjalne zagrożenia dla drzew wynikające z konieczności przeprowadzania remontów.

Wraz z wiekiem wiele gatunków drzew osiąga znaczną wysokość i rozpiętość korony, co może prowadzić do konfliktów przestrzennych (np. z elewacją budynków, doświetleniem pomieszczeń, skrajnią ciągów komunikacyjnych) i rodzić konieczność cięć technicznych. Należy pamiętać, że każde cięcie jest formą uszkadzania drzewa i może nieść konsekwencje dla jego kondycji i stabilności. Z tego względu przestrzeń nadziemną analizujmy pod kątem istniejącej i przyszłej zabudowy.

Kolejnym krokiem jest inspekcja terenowa. Weryfikacja takich elementów jak lokalizacja geograficzna i związana z nią strefa mrozoodporności, nasłonecznienie, ochrona przed wiatrem, warunki hydrologiczne, a także typ i jakość gleby determinują dobór gatunku drzewa do naszego siedliska.

Częstym problemem spowalniającym wzrost lub całkowicie hamującym ogół procesów życiowych roślin jest degradacja gleby. Istnieje szereg metod rozwiązania tego problemu. Do najprostszych należą metody zapobiegawcze polegające na zabezpieczeniu gleb na etapie budowy przed zagęszczaniem powodowanym ruchem maszyn, składowaniem materiałów czy wylewaniem substancji szkodliwych. To uchroni nas przed późniejszymi kosztami związanymi ze specjalistyczną poprawą struktury gleby czy koniecznością całkowitej jej wymiany.

Jaki gatunek wybrać?

Wybór odpowiedniego gatunku drzewa, który będzie odporny na lokalne warunki, jest równie istotny. W krajobrazie naturalnym wskazane jest wykorzystywanie gatunków wchodzących w skład naturalnej roślinności danego regionu. Wybierając gatunki rodzime dla flory Polski, zgodnie z naturalnym zasięgiem ich występowania, sprzyjamy ochronie bioróżnorodności. W ciężkich warunkach miejskich musimy przede wszystkim postawić na zdolność gatunku do przetrwania: odporność na suszę, wysokie temperatury, zanieczyszczenie powietrza. W przypadku sadzenia wzdłuż dróg wybierać spośród gatunków z podwyższoną tolerancją na zasolenie. Zarówno w krajobrazie naturalnym, jak i zurbanizowanym nie należy wprowadzać gatunków inwazyjnych.

Jakość ma znaczenie.

Drzewa ze szkółek potrzebują czasu na przystosowanie się do warunków środowiskowych panujących w nowym miejscu. Z tego względu preferujemy pozyskiwanie sadzonek od lokalnych dostawców. Zaleca się sadzenie drzew o mniejszych parametrach, gdyż wykazują lepsze zdolności adaptacyjne i szybciej wznawiają wzrost.

Zwróćmy uwagę na szereg cech, które mogą determinować kondycję drzewa w kolejnych latach. Wszystkie gałęzie oraz wierzchołek drzewa powinny wykazywać typowy dla danego gatunku pokrój i wzorzec rozwoju. Jakiekolwiek otarcia, rany lub inne uszkodzenia mogą rodzić późniejsze komplikacje. Miejsca, gdzie wykonywano cięcia szkółkarskie, muszą być otoczone tkanką przyranną lub całkowicie zrośnięte. Ważne są brak objawów chorobowych, żerowania owadów, oparzelin słonecznych czy owocników grzybów powodujących rozkład drewna. Szyja korzeniowa musi być odsłonięta, nieprzykryta glebą w bryle czy pojemniku.

Ocena części podziemnej jest równie istotna. Aby drzewo mogło wykształcić wystarczającą ilość drobnych korzeni, powinno być regularnie szkółkowane. System korzeniowy powinien być dobrze rozgałęziony i zdrowy, z regularnie rozmieszczonymi i nienaruszonymi korzeniami strukturalnymi oraz gęstą siecią licznych i drobnych korzeni żywicielskich. System korzeniowy nie może być przesuszony.\

Czytaj dalej w e-wydaniu!