Paszportyzacja roślin ozdobnych w Polsce

Z artykułu dowiesz się m.in.:

• Czym jest paszport roślin i jaką pełni rolę
• Kiedy należy stosować paszport roślin
• Jaki cel ma paszportowanie roślin

Kiedy stosować paszporty roślin?

Paszport roślin jest etykietą dołączaną do określonych towarów roślinnych, w tym wszystkich roślin do sadzenia, która poświadcza, że spełnia on wymogi zawarte w unijnych przepisach dotyczących ochrony przed agrofagami szkodliwymi dla roślin. Jak wspomniano powyżej, wszystkie rośliny przeznaczone do sadzenia lub już zasadzone tzw. „rośliny doniczkowe”, w tym określone gatunki nasion,  a także innych materiałów pochodzenia roślinnego (np. drewno, kora określonych rodzajów), wymagają zaopatrzenia w paszport roślin w przypadku przemieszczania ich pomiędzy podmiotami profesjonalnymi na terenie Unii Europejskiej. Należy pamiętać, że podmioty profesjonalne to wszyscy, którzy prowadzą działalność związaną z uprawą, magazynowaniem, obrotem, wypożyczaniem roślin lub zagospodarowaniem terenów zieleni itp., czyli ogólnie ujmując, wykorzystują zakupione rośliny w sposób inny niż na swoje prywatne, niezarobkowe potrzeby. Zaopatrywanie roślin w pasporty nie jest wymagane jedynie wówczas, gdy rośliny są sprzedawane bezpośrednio do użytkownika ostatecznego. Należy jednak podkreślić, że wyłączenie to nie ma zastosowania w przypadku sprzedaży roślin w ramach umów zawieranych na odległość, tj. przez Internet, telefon, pocztę itp. Przy takiej formie sprzedaży paszport musi być obowiązkowo dołączony, nawet jeśli roślina trafi do użytkownika ostatecznego.

Zwiększony nadzór nad produkcją

Ważne jest, aby zrozumieć istotę i sens paszportyzacji roślin, które to rozwiązanie co do zasady ma na celu zwiększenie nadzoru nad produkcją i obrotem materiałem roślinnym, a co za tym idzie wyeliminowanie zagrożenia fitosanitarnego, w tym także ze strony nieuczciwych producentów i dostawców, którzy wprowadzają na rynek rośliny niewiadomego pochodzenia lub niespełniające wymagań fitosanitarnych, stwarzając tym samym zagrożenie dla innych upraw i środowiska. Paszport, który „podróżuje” wraz z rośliną, pomaga określić pochodzenie konkretnej rośliny oraz jej drogi przez cały łańcuch handlowy. W momencie wystąpienia na roślinie niepokojących objawów, na którymkolwiek etapie obrotu, dzięki informacjom umieszczonym na paszporcie jesteśmy w stanie stwierdzić, gdzie roślina wcześniej przebywała i ustalić źródło porażenia. Do 14 grudnia 2019 r. paszporty roślin w Polsce zasadniczo wystawiała Państwowa Inspekcja Ochrony Roślin i Nasiennictwa (PIORiN), gdyż zainteresowanie uzyskaniem uposażenia do wystawiania paszportów nie było duże, a jednocześnie obowiązek ich dołączania dotyczył tylko niektórych rodzajów i gatunków roślin. Obecnie podmioty profesjonalne odpowiedzialne za swoje rośliny mogą same wystawiać paszporty, po uprzednim uzyskaniu upoważnienia od wojewódzkiego inspektora ochrony roślin i nasiennictwa (WIORiN), co jest poprzedzone egzaminem potwierdzającym wiedzę w zakresie wykonywania ocen zdrowotności.

Wydawanie uprawnień

Z danych PIORiN wynika, że już w pierwszym roku po wejściu w życie nowych przepisów zdecydowana większość producentów już funkcjonujących na rynku uzyskała takie upoważnienia. Według stanu na koniec 2021 roku upoważnionych do wydawania paszportów były 4 652 podmioty. Najwięcej upoważnionych podmiotów działa na ternie województw: mazowieckiego – 591,  wielkopolskiego – 555 oraz śląskiego – 544. W kolejnym roku, tj. 2021, do egzaminu przystępowali głównie producenci, którzy dopiero rozpoczynali działalność lub nastąpiła zmiana osoby, która przeprowadza oceny zdrowotności – w sumie wydano 1 013 zaświadczeń o zdaniu egzaminu. Jednocześnie zmiana sposobu wydawania paszportów miała bardzo duży wpływ na zmniejszenie się liczby paszportów wystawianych przez inspekcję, odpowiednio w 2021 r. bisko 1,29 mln, podczas gdy przed zmianą było to ok. 2 mln. Należy nadmienić, że okres, w którym wdrażano nowe rozwiązania, zbiegł się niestety z pandemią wirusa SARS-CoV-2. Ze względu na zwiększone ryzyko epidemiczne Główny Inspektor Ochrony Roślin i Nasiennictwa wprowadził możliwość zdawania egzaminów w formie zdalnej, co znacząco usprawniało proces udzielania podmiotom upoważnień do samodzielnego wydawania paszportów. Dodatkowo dla osób, które z różnych przyczyn nie mogły przystąpić do egzaminu, na podstawie przepisów związanych ze stanem pandemii w kraju, wprowadzona została także możliwość ubiegania się o tymczasowe pozwolenia na przeprowadzanie ocen zdrowotności w celu wydania paszportów roślin. W okresie pandemii producenci i szkółkarze mogli liczyć również na udogodnienia w postaci czasowego zawieszenia ważności szkoleń m.in. z zakresu stosowania środków ochrony roślin oraz zaświadczeń potwierdzających ważność badań technicznych sprzętu do stosowania środków ochrony roślin.

Obowiązkowa kontrola

U każdego producenta lub dystrybutora, który wydaje paszporty roślin, co roku przeprowadzana jest, przez jednostkę WIORiN, obowiązkowa kontrola weryfikująca prawidłowość wywiązywania się
z obowiązków ciążących na podmiocie upoważnionym do samodzielnego wystawiania paszportów roślin. W okresie pandemii wirusa SARS-CoV-2 nie zrezygnowano z takich kontroli, niemniej wprowadzono także inne niż wizyta fizyczna w gospodarstwie czy punkcie sprzedaży formy kontroli, np. weryfikacje dokumentów przekazanych przez podmiot czy wyjaśnień pisemnych. Działania takie były niezbędne dla zachowania zasad bezpieczeństwa, w szczególności w okresach nasilenia pandemii. Podmioty ubiegające się o uzyskanie upoważnienia do wydawania paszportów roślin oraz ci, którzy już je uzyskali, prowadząc działalność związaną z produkcją lub obrotem roślinami, powinni korzystać z zaleceń określonych w aktualnych przepisach. Można je znaleźć na stronie internetowej PIORiN: http://piorin.gov.pl/ w zakładce – Prawo.

Problematyczne prowadzenie ewidencji?

... czytaj dalej w e-wydaniu!

Tekst: Agnieszka Sahajdak, Diana Zając
Główny Inspektorat Ochrony Roślin i Nasiennictwa